کد مطلب:28206 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:14

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

بنابر اصل قانون عليت و اينكه همه علت ها به ذات باري ختم مي شود اعمال انسان نيز نمي تواند اختياري باشد

روشن است كه هرگاه علت و يا علت هاي يك حادثه، محقق شود، آن حادثه حتماً رخ خواهد داد. اگر بنزين، اكسيژن، آتش و تراكم لازم با شرط مفروض ديگري، در كنار هم قرار گيرند، قطعاً انفجار رخ خواهد داد و هيچ گاه معلول از علت تامه خويش، منفكّ نخواهد شد؛ ولي اين بدان معنا نيست كه «اختيار»، در سلسله علت هايي كه منجر به يك رخداد مي شود، نتواند دخيل باشد. در صورتي كه يك يا چند سبب از اسباب منتهي به يك عمل، مستند به «اختيار شخص يا اشخاصي» باشد، در اين صورت باز معلول، پديدار مي گردد؛ يعني، خود اختيار نيز از جمله اسبابي است كه در مجموعه سلسله علت ها قرار مي گيرد. اشتباه شما اين است كه ضرورت علّي را بدون قراردادن اختيار و گزينش، در جايگاه عملي آن لحاظ كرده ايد. به عبارت ديگر، ممكن است سنگي از كوهي به دليل خالي شدن پايه هايش، سقوط كند كه عملي جبري است. و ممكن است همان سنگ را انساني با اختيار خويش، از جايش حركت دهد؛ كه در اين صورت، كار مستند به اختيار اوست؛ ولي پس از اختيار شخص و حركت براساس آن و ايجاد شرايط و رفع موانع، تأثير آن حتمي و ضرورت است، بدون آن كه عمل شخص جبري باشد. كارهايي كه از آدمي سرمي زند، نوعاً از همين مقوله است؛ يعني، همواره يك پارامتر در كنار عوامل و اسباب ديگر، وجود دارد و آن اختيار است؛ يعني، اگر همه شرايط محيط و... كاري را ايجاب كند، اين اختيار آدمي است كه مي تواند آن ايجاب را به فعليت برساند و يا مقاومت كند و جلوي وقوع آن را بگيرد.